Peter Vissers: 'Wikken en Wegen werkt sneller dan een complete kosten-batenanalyse'

Dordrecht heeft bij het ontwikkelen van ideeën rond een nieuwe stadswijk de methodiek Wikken en Wegen gebruikt, vertelt Peter Vissers van de gemeente. Daarmee is een brede afweging mogelijk. Niet alleen is gekeken naar de (gewenste) mobiliteitsmix, maar ook naar de effecten van keuzes op onder meer leefbaarheid, luchtkwaliteit en gezondheid.

“In het mobiliteitsbeleid werkt Dordrecht volgens STOMP: prioriteit heeft achtereenvolgens stappen, trappen, openbaar vervoer, MaaS en tot slot de privéauto”, zegt Peter Vissers, strategisch beleidsadviseur parkeren bij de gemeente Dordrecht. “Dat ‘strategisch’ maakt duidelijk dat de gemeente parkeren niet ziet als iets dat op zichzelf staat, maar als een integraal onderdeel beschouwt van mobiliteit, woningbouw en verduurzaming. Bij gebiedsontwikkeling en de mobiliteitsopgaven speelt parkeren altijd een rol.”

Alternatieve mobiliteit

Door toepassing van het STOMP-principe kunnen de parkeernormen omlaag. Dat speelt bij de ontwikkeling van het Maasterras, een oud industriegebied langs de rivier aan de zuidkant van de stad. Een lastig gebied dicht bij de A16 met erlangs een spoorlijn naar de havens, waar de komende jaren 2.000 tot 4.000 woningen zullen verrijzen. Normaal zouden daar veel parkeergarages voor nodig zijn, maar de gemeente streeft naar lagere parkeernormen en parkeren op afstand. Dat kan alleen door het aanbieden van alternatieve duurzame vormen van mobiliteit, in de vorm van 
loop- en fietsfaciliteiten, openbaar vervoer en MaaS-oplossingen alvorens de privéauto een plekje krijgt in de gebiedsontwikkeling. Overigens komt er nog een parkeervisie voor het ontwikkelgebied. 

Maatschappelijke kosten en baten

Om duidelijk te krijgen wat de consequenties van de verschillende ideeën voor het gebied zijn, is de methodiek van Wikken en Wegen gebruikt. Dat wil zeggen: met mensen vanuit verschillende disciplines het probleem verkennen, verschillende oplossingen bedenken, zicht krijgen op de maatschappelijke kosten en baten, die berekenen en uiteindelijk prioriteren.

Vissers: “We hebben gekeken hoe je het best met parkeren kunt omgaan en hoe we de privéauto conform het STOMP-principe letterlijk op afstand kunnen zetten. Met behulp van Wikken en Wegen hebben we veel verschillende aspecten onderzocht: de kosten van het benodigde ov, de reistijd naar het centrum, woningwaarde, leefbaarheid, emissies en luchtkwaliteit, veiligheid, gezondheid.” 

Leefomgeving

Met Wikken en Wegen zijn de kosten en de baten van verschillende oplossingen goed in beeld te brengen. Zo zijn er in de Dordtse situatie twee plekken mogelijk voor de gewenste mobiliteitshub: tussen het Maasterras en de binnenstad in het talud van de spoorlijn naar Rotterdam, of verder weg van de stad ten zuiden van het Maasterras. “De zuidelijke hub is goedkoper en heeft als voordeel dat we het autoverkeer al eerder afvangen. De hub bij de spoorlijn is duurder, maar heeft als voordeel dat je naar het centrum kunt lopen waardoor er minder ov nodig is.”

Door het meenemen van al die verschillende aspecten draagt Wikken en Wegen bij aan het realiseren van brede welvaart. Dat wil zeggen dat er naast economische doelen ook aandacht is voor sociale en culturele aspecten en de leefomgeving. Bij mobiliteitsvraagstukken wordt niet alleen gekeken naar het ‘klassieke’ aspect bereikbaarheid. Ook veiligheid, gezondheid en leefbaarheid zijn onderdeel van de afwegingen. Het resultaat van die bredere afweging is een mooiere en leefbaardere stad.

Sociale aspecten

Zo’n brede afweging lukt alleen door met meer disciplines samen te werken. “Dat hebben we ook gedaan”, vertelt Vissers. “Wikken en Wegen is een multidisciplinair instrument, waarbij we ook gebruikmaken van bestaande lokale kennis, kennis bij instellingen als Decisio, de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid en CE Delft. Zo heeft Decisio veel kengetallen in huis over bijvoorbeeld het effect van groen op de woningwaarde. Doordat dit al bekend is, kunnen we met Wikken en Wegen snel meters maken.”

Vissers noemt een voorbeeld waar die aandacht voor meer dan alleen mobiliteit toe heeft geleid. “De aandacht voor sociale aspecten bracht ons op het idee van een kinderopvang bij de mobiliteitshub. En de parkeergarage krijgt een park op het dak waardoor het zicht op de Oude Maas intact blijft.” 

Meer dan boerenverstand

Het lijkt een beetje of Wikken en Wegen een andere term is voor een kosten-batenanalyse, maar het is toch iets anders, legt Vissers uit. “Het is een soort quick scan om te kijken welke denkrichtingen verstandig zijn om verder uit te werken. Bij Wikken en Wegen gaan we uit van een aantal aannames, zoals bepaalde parkeernormen. De uitkomsten helpen bij het maken van verdere afwegingen.

Werken met Wikken en Wegen gaat sneller dan een complete kosten-batenanalyse. Er komen een aantal denkrichtingen uit waarmee je verder kunt. Met boerenverstand kom je ook een heel eind, maar door Wikken en Wegen te gebruiken kun je dat ook onderbouwen. Het levert een doorkijk naar wat het kan worden. Daardoor kan de gemeenteraad een goede afweging maken.” 

Aan de voorkant

Wikken en Wegen is op veel meer terreinen toe te passen. “Je simuleert een bepaalde situatie in grote lijnen om een eerste indruk te krijgen. Je kunt dat snel doen door gebruik te maken van bestaande kennis. Met Wikken en Wegen maak je aan de voorkant een analyse, zodat je meer grip hebt op de richting die je vervolgens kiest. De verdere uitwerking, inclusief het praten met belangengroepen, volgt in een latere fase.”

Dit artikel is geschreven in het kader van het CROW-KpVV-programma Brede welvaart. Brede welvaart vraagt om een integrale blik op mobiliteit. CROW-KpVV werkt de komende jaren met de 'Leeromgeving brede welvaart en mobiliteit' aan een denkmodel. Lees hier meer over brede welvaart.
 
Bekijk ook de publicatie 'Wikken en wegen van keuzen voor parkeren, casus Maasterras in Dordrecht'.